Theo tôi, tình hình dịch bệnh đang ở mức nguy cấp vì tốc độ lây lan nhanh

Mức độ lây lan của nCoV-2019 (hay còn gọi là COVID-19) cũng tương tự như SARS, cụ thể là 1 người có thể lây lan cho 2 - 3 người tùy theo diễn biến tình hình của virus. Chúng ta đang trong tình trạng dịch bùng phát rất mạnh, đặc biệt ở Vũ Hán (Trung Quốc). Tuy mấy ngày gần đây số liệu ca mắc và tử vong có vẻ chững lại nhưng cũng có tới hàng ngàn ca mắc mới và hàng trăm ca tử vong mỗi ngày thì có thể nói dịch vẫn còn đang diễn biến phức tạp. Có thể suy đoán sang tháng 3 dịch mới lắng xuống, nhưng với những diễn biến phức tạp của dịch như hiện nay rất khó để nói chính xác khi nào dịch sẽ chấm dứt.

Ví dụ như dịch SARS (Hội chứng Hô hấp Cấp tính Nặng) lây lan từ cuối tháng 11/2002, dịch kéo dài 8 tháng mới chấm dứt trên toàn thế giới. Hay như dịch MERS (Hội chứng Hô hấp vùng Trung Đông) cũng mất khoảng 5 tháng. Đối với COVID-19, chúng tôi cho rằng đến khoảng tháng 4 khi thời tiết sang hè hoặc nóng lên dịch sẽ giảm. Tất nhiên bên cạnh yếu tố thời tiết khí hậu, khả năng đáp ứng dịch ở quốc gia đó cũng là yếu tố quan trọng cần lưu tâm.

Các biện pháp phòng và điều trị đặc hiệu đối với COVID-19 hiện nay vẫn chưa có

Trước hết, cần hiểu về 2 khái niệm Phòng chủ động và Phòng không đặc hiệu: Phòng chủ động tức là sử dụng vắc-xin, còn phòng thụ động (không đặc hiệu) tức là các biện pháp vệ sinh các nhân thông thường (đeo khẩu trang, mặc quần áo bảo hộ, vệ sinh tay,..).

Hiện tại chưa có thuốc đặc hiệu diệt virus, cũng chưa có vắc-xin phòng bệnh nên chỉ có thể áp dụng các biện pháp không đặc hiệu. Theo tôi, trong giai đoạn này có 3 vấn đề phải đặt ra cần phải giải quyết càng sớm càng tốt, đó là:

1. Cần có bộ xét nghiệm nhanh, dễ thực hiện và chí phí rẻ: Các xét nghiệm khẳng định hiện nay mới dừng ở mức hạn chế ở một số bệnh nhân nghi ngờ và có yếu tố dịch tễ rõ rang, chứ chưa triển khai đại trà do chi phí đắt tiền, thời gian chờ đợi kết quả lâu (ít nhất 24 tiếng) và chỉ thực hiện ở một số trung tâm lớn. Làm thế nào để ra được bộ xét nghiệm nhanh, đặc hiệu, chi phí thấp và dễ triển khai ở cộng đồng là vấn đề bức thiết. Khi đó, người dân có triệu chứng nghi ngờ hoặc chớm mắc bệnh sẽ đi xét nghiệm với mức chi phí thấp để sớm phát hiện rồi nhanh chóng cách ly điều trị kịp thời. Có như vậy mới giảm thời gian chờ đợi, giảm lây nhiễm và giảm tử vong.

2. Cần có thuốc điều trị đặc hiệu: Mặc dù có nhiều nghiên cứu công bố về các thử nghiệm lâm sàng dùng một số thuốc đặc hiệu nhằm cải thiện triệu chứng lâm sàng và giảm tỷ lệ tử vong như thuốc lopinavir/ritonavir (thuốc điều trị HIV), remdesivir (thuốc điều trị Ebola), thuốc điều hòa miễn dịch (interferon), kháng thể đơn dòng, truyền kháng thể từ huyết tương người mới khỏi COVID-19, thuốc đông y,… nhưng đến nay thế giới vẫn chưa có thuốc nào được đưa vào sử dụng rộng rãi để điều trị cho bệnh nhân.

Tại Việt Nam, Bộ Y Tế đã ra hướng dẫn dùng và ban hành Quyết đinh 125 ngày 16/1/2020, đưa ra hướng dẫn chẩn đoán điều trị viêm đường hô hấp cấp do chúng mới của coronavirus (COVID-19). Tuy nhiên, các khuyến cáo vẫn chỉ là điều trị không đặc hiệu, điều trị triệu chứng, hỗ trợ hô hấp, nâng cao sức đề kháng của cơ thể.

3. Cần có vắc-xin để phòng bệnh đặc hiệu: Chiến lược chung vẫn là phải tìm ra vắc-xin để phòng bệnh một cách tối ưu. Các nhà khoa học Mỹ công bố mới đây đã tìm thử nghiệm thành công vắc-xin COVID-19. Việt Nam cũng đã nuôi cấy thành công chủng virus COVID-19 và là tiền đề cho việc thử nghiệm sản xuất vắc-xin sau này. Tuy nhiên, không phải một sớm một chiều mà cần có thời gian ít nhất 6-18 tháng để có thể có vắc-xin sản xuất đại trà để tiêm phòng cho cộng đồng.

“Chống dịch như chống giặc”

Hiện nay dịch đã lan ra cộng đồng, tuy nhiên mới chỉ khư trú ở một số địa phương (như Bình Xuyên-Vĩnh Phúc). Theo tinh thần chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ và Bộ y tế, các biện pháp phòng bệnh bây giờ là phải làm sao để không cho dịch lây lan rộng rãi vào cộng đồng, bảo vệ người dân cũng như cán bộ y tế chăm sóc trực tiếp người bệnh. Các biện pháp đòi hỏi phải triển khai quyết liệt, đồng bộ ở tất cả các cấp các ngành. Thủ tướng đã phát khẩu lệnh “Chống dịch như chống giặc” - Đây là khẩu hiệu tôi cho rằng rất thiết thực mang thông điệp khẩn trương, mạnh mẽ.

Chính phủ đã đưa ra quyết tâm rất cao và chỉ đạo sát sao. Ngay từ đầu vụ dịch, liên tục có các cuộc họp chỉ đạo của Chính phủ với lãnh đạo Bộ Y tế và các ban ngành, với phương châm: Không để dịch lan rộng, kể cả phải hi sinh mọi mặt lợi ích kinh tế để đảm bảo tính mạng cho người dân. Chính Thủ tướng cũng phát biểu chống dịch là phải công khai và minh bạch nên người dân hãy tin vào chính phủ và những kênh chính thống để không bị hoang mang vì những thông tin giả mạo. Chính vì vậy mà tình hình dịch bệnh bước đầu được khống chế, các ca bệnh đầu tiên đã được cách ly, điều trị kịp thời và đã lần lượt khỏi bệnh và xuất viện và không xuất hiện thêm các ca nhiễm mới. Chính những thành công ban đầu này đã được đại diện của Tổ chức Y tế Thế giới ghi nhận và đánh giá “công tác xử lý dịch COVID-19 của Việt Nam rất tốt”. Hy vọng với những kinh nghiệm thành công trong công tác chống dịch SARS trước đây, Việt Nam sẽ thành công trong việc ngăn chặn và đầy lùi dịch COVID-19.

Theo PGS.TS. Đỗ Duy Cường

Giám đốc Trung tâm Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai